در یک روز گرم تابستانی قصد دارید دوش بگیرید یا یک لیوان آب خنک بنوشید، اما آب خروجی از شیر بوی نامطبوعی دارد یا رنگی تیره به خود گرفته است. این نشانه ها معمولا به پوسیدگی و زنگ زدگی لوله های فلزی برمی‌گردند. در این مقاله تکنسین شهر به روش‌های موثر برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی می‌پردازیم تا از عمر طولانی‌تر لوله ها و سلامت آب مصرفی خود مطمئن باشید.
موضوعی که نه تنها کیفیت آب را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به مرور زمان ساختار شبکه‌ی آبرسانی را هم دچار مشکل می‌کند. به همین دلیل، جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی از جمله دغدغه‌های مهم در نگهداری و طراحی سیستم‌های لوله کشی به شمار می‌رود.
چرا زنگ زدگی در لوله فلزی اتفاق می‌افتد؟
پیش از آنکه به راه‌حل‌ها بپردازیم، بهتر است علت اصلی زنگ زدگی را بررسی کنیم. زنگ زدگی زمانی رخ می‌دهد که فلز با اکسیژن و رطوبت تماس پیدا می‌کند. این واکنش شیمیایی باعث تشکیل لایه‌ای از اکسید آهن روی سطح لوله می‌شود. به مرور، این لایه باعث تضعیف ساختار فلز شده و حتی می‌تواند به نشتی یا ترکیدگی لوله بینجامد. بنابراین تشخیص ترکیدگی لوله، درک علت و پیشگیری اصولی از زنگ زدگی گام اول در حفظ سلامت سیستم آبرسانی است.
روش‌های گوناگونی برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
1. استفاده از استنلس استیل
یکی از روش‌های بسیار موثر برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی، استفاده از لوله های استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ است. این نوع از لوله ها دارای ترکیبی از کروم و گاهی نیکل هستند که مانع از اکسید شدن سطح فلز می‌شوند. با ایجاد یک لایه محافظ از اکسید کروم، مقاومت قابل توجهی در برابر رطوبت و خوردگی پیدا می‌کنند. این ویژگی آن‌ها را به گزینه ای مناسب برای محیط‌های مرطوب و پرآب ماننده لوله کشی شوفاژ تبدیل کرده است.
2. پوشش‌دهی با پودر خشک (پوشش پودری)
یکی دیگر از راهکارهای رایج و موثر برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی، استفاده از پوشش پودری است. در این روش، سطح لوله با پودرهایی مانند اپوکسی، پلی‌اورتان یا نایلون پوشانده شده و سپس با گرما تثبیت می‌شود. این لایه نه تنها از نفوذ رطوبت جلوگیری می‌کند بلکه در برابر خراشیدگی و آسیب‌های فیزیکی هم مقاومت بالایی دارد.
3. گالوانیزه کردن لوله ها
فرآیند گالوانیزه کردن به معنای پوشش‌دهی لوله فلزی با یک لایه نازک از روی (Zinc) است. روی به عنوان فلزی فعال‌تر از آهن، در برابر اکسیژن هوا زودتر واکنش نشان می‌دهد و در نتیجه از لوله زیرین محافظت می‌کند. این روش سال‌هاست که برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیار اثربخش است.
4. زاج کاری (سیاه کاری) فلز
زاج کاری یکی از روش‌های صنعتی و تخصصی برای مقاوم‌سازی سطح فلزات در برابر خوردگی است. در این روش، لوله ها در محلولی از مواد قلیایی و شیمیایی مانند نیتریت سدیم یا هیدروکسید سدیم غوطه ور می‌شوند. واکنش این محلول با سطح فلز باعث تشکیل لایه‌ای سیاه رنگ و مقاوم می‌شود. این لایه مانع نفوذ رطوبت شده و تا حد زیادی از زنگ زدگی جلوگیری می‌کند. استفاده از خدمات تشخیص ترکیدگی لوله با دستگاه در پاکدشت در صورت بروز مشکل می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
5. استفاده از فولاد هوازده (کورتن)
فولاد کورتن یا فولاد هوازده، آلیاژی مخصوص است که با ترکیباتی از فسفر، کروم و مس تقویت شده است. زمانی که این فولاد در معرض هوای مرطوب قرار بگیرد، لایه‌ای از زنگ پایدار به شکل پتینه روی آن ایجاد می‌شود که از خوردگی بیشتر جلوگیری می‌کند. این ویژگی باعث شده تا استفاده از این نوع فولاد برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی بسیار مقرون به صرفه و موثر باشد.
6. پوشش‌های ارگانیک و طبیعی
در برخی موارد، استفاده از روغن‌ها و ترکیبات آلی برای محافظت از فلز در برابر رطوبت موثر است. این پوشش‌ها اغلب پایه گیاهی دارند و به عنوان مانع فیزیکی بین فلز و رطوبت عمل می‌کنند. این راهکار یکی از گزینه های ساده اما کارآمد برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی به خصوص در فضاهای باز و بدون دسترسی به امکانات صنعتی است.
7. طراحی مهندسی و نصب اصولی
طراحی درست و اصولی سیستم لوله کشی می‌تواند به طرز چشمگیری از زنگ زدگی پیشگیری کند. پرهیز از انباشت آب در نقاط کور، جلوگیری از تماس مستقیم لوله ها با خاک مرطوب و ایجاد تهویه مناسب در اطراف لوله ها، همگی از جمله اقداماتی هستند که در هنگام طراحی باید مدنظر قرار گیرند. انتخاب اتصالات مناسب، جوش‌کاری استاندارد و عایق‌کاری صحیح از دیگر روش‌های موثر در جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی به شمار می‌آیند.
8. بررسی، تعمیر و نگهداری منظم
شاید ساده به نظر برسد، اما بررسی دوره‌ای لوله ها، برطرف‌کردن زنگ های سطحی و تعمیر سریع نشتی‌ها از جمله بهترین روش‌ها برای جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی هستند. نگهداری مناسب می‌تواند نه تنها طول عمر لوله ها را افزایش دهد بلکه از هزینه های سنگین تعویض و نوسازی نیز جلوگیری کند.
نتیجه گیری
با وجود پیشرفت‌های گسترده در حوزه لوله کشی، هنوز هم لوله های فلزی به دلیل استحکام و دوام بالا، کاربردهای فراوانی دارند. اما نقطه‌ضعف بزرگ آن‌ها زنگ زدگی در اثر رطوبت است. روش‌هایی که در این مقاله بررسی شد، از گالوانیزه کردن تا پوشش پودری، همگی با هدف جلوگیری از زنگ زدگی لوله آب فلزی طراحی شده‌اند. استفاده از این روش‌ها نه تنها کیفیت آب مصرفی را حفظ می‌کند بلکه باعث افزایش عمر مفید تجهیزات لوله کشی خواهد شد.
